‘’Coca Cola, cam şişelerin çevreye plastikten daha zararlı olabileceği konusunda uyardı”

Kaynak: Telegraph 27 Ocak 2019

Çevre sohbetlerinde karşılaştığım birçok insan ve özellikle sıfır atık topluluğu ile ilgili olanlar, camın her zaman daha iyi olduğuna dair güçlü bir inanca sahip. Hatta bazıları cam şişede olan ürünlerin daha saf, doğal olduğuna inanıyorlar.

Keşke bu kadar basit olsaydı.

Çevresel etki açısından şişelenen içecekler için malzeme seçimi karmaşık bir konudur. Faktörler arasında malzemeler, imalat, ağırlık, nakliye, geri dönüşüm, yeniden kullanılabilirlik ve kullanım ömrü gibi başlıklar yer alıyor. Kesin olarak söyleyebileceğimiz en önemli şeyi makalemizin başında söyleyelim, musluk suyunun her zaman en iyi seçimdir!

Ama evde veya restoranda soğuk bir gazoz, bir bardak süt veya maden suyu içmek istiyorsan en iyi ikinci seçenek hangisidir? Plastik, alüminyum ve kartonlara kıyasla camın karbon ayak izi nedir?

Cevap sandığın kadar açık değil.

Çevre açısından en iyi seçimi yapmak için karbon ayak izine, geri dönüşüme, kullanım ömrü sonu atıklara ve nakliyeye bakmamız gerekir.

Camın, plastiğin, kartonun ve alüminyumun karbon ayak izi

Bu tablo her malzemenin karbon ayak izinin farklı tahminlerini (yüksek, orta ve düşük) özetliyor.

1.5 litre (50 oz)​	Cam şişe (tek kullanımlık)	Cam şişe (yeniden doldurulabilir 30x)​	Tek kullanımlık plastik	Karton​	Alüminyum ambalaj (4x 355ml)​
Yüksek	503 g	–	633g	60g	1604g
Orta	323g	24g	250g	32g	488g
Düşük	265g	–	44g	18g	259g

Kaynaklar: Şişelenmiş su ve Tetra Pak’ın karbon ayak izi nedir?

Cam, plastik dahil olmak üzere şişe içecek malzemelerinin geri dönüşümü

Burası daha karmaşık hale geldiği yer ama bir özet tablo ile başlayalım.

	Cam şişe	Tek kullanımlık plastik	Karton	Alüminyum ambalaj
Karbon ayakizini azaltma oranı	26.5-40%	30%	Data bulunamadı	96%
Kaç defa kullanılabilir?	Kahverengi camlar için sonsuz	Sadece 1-2 kere	4-5 kere	Sonsuz
Ne kadar oranla geri dönüştürülebilir	80%	9.5%	Data bulunamadı	45%

Alüminyum kutular %100 geri dönüştürülmüş malzemeden yapılırsa, karbon ayak izi %96 daha az olacak ve bu nedenle yeniden doldurulmuş cam şişelere veya kartonlara benzer olacaktır. Ancak, (ABD’de) kutuların yalnızca %45’i geri kazanıldığı için gerçek karbon ayak izi çok daha yüksektir. Mevduat programlarına sahip Almanya ve İsveç gibi ülkelerde geri kazanım oranı çok daha yüksektir ve bu nedenle oralarda alüminyum çevreye duyarlı bir seçim olabilir.

Yakın zamana kadar, geri dönüştürülmüş plastik şişeler nadiren tekrar içecek şişelerine dönüştürülüyordu. Bunun yerine, diğer plastik ürünlere dönüştürüldüler. Avrupa’da üretilen bir pet şişenin ortalama %20’sinden azı geri dönüştürülmüş plastikten yapılır. Daha iyi malzemeler ve üretimle büyük içecek üreticileri artık bunu değiştiriyor ancak değişim yavaş ve verimlilik ülkeden ülkeye değişiyor.

Şişelenmiş içeceklerin taşınması

Camı kaybeden malzeme yapan genellikle ulaşımdır. Sadece şişeleme tesisine ve ardından tüketiciye taşınması gerekmez. Tüketildikten sonra toplanmalı ve şişeleme tesisine geri taşınmalıdır.

500 mL’lik bir cam şişe yaklaşık 400 g ağırlığındadır, ancak benzer bir 500 mL PET şişe, karton veya alüminyum yaklaşık 10 g ağırlığındadır. Bu tüketici için çok büyük bir sorun olmasa da, 40’a 1 ağırlık oranı, üreticiler ve distribütörler için çok büyük bir sorun. Paketleme makinelerinde daha fazla aşınma ve yıpranma, daha az verimli nakliye, dağıtım ve sonuç olarak daha yüksek yakıt maliyetleri ve emisyon sorumluluğu anlamına gelir.

Cama, plastiğe, kartona ve alüminyuma karşı karşı atık yönetimi

En çok merak edilen konular, bu atıkların çöp sahasına, doğaya veya okyanuslara atıldığında ömrünün sonunda ne olacağıdır. Bugün plastiğin camdan daha düşük karbon ayak izine sahip olmasına rağmen, en büyük kirleticinin plastik olduğu acı verici bir şekilde açık. Okyanuslarımızdaki plastik kirliliğinden bahsediyoruz, cam veya alüminyumdan değil.

* New Hampshire Çevre Hizmetleri Departmanı, bir cam şişenin çevrede ayrışmasının 1 milyon yıl sürdüğünü ve çöplükteki koşulların daha da korunduğunu tahmin ediyor.

** Çok katmanlı karton veya karton olarak da adlandırılan karton malzemeler, aslında birçok malzemenin bileşimidir. En yaygın olarak kağıt (%70), alüminyum ve çeşitli plastikler gibi birkaç temel maddeden oluşurlar. Bir panoyu oluşturan 12 hatta 16 farklı malzeme katmanı bulunca şaşırmayın. Bu geri dönüşümü zorlaştırır, dolayısıyla ülkeye bağlı olarak bunlar geri dönüşüm için ayrılmayabilir.

Cam vs alüminyum vs plastik hakkında sonuç

Tamam söylüyoruz. İşte en iyiden en kötüye doğru liste:

• Doğruden suyu için – musluk suyu, fıçı bira, soda makinesinden maden suyu, ev yapımı meyve suyu veya bir bardağa veya sürahiye dökebileceğiniz her şeyi içmelisin.
• Yeniden doldurulabilir cam şişeler veya plastik şişeler (varsa) veya karton ambalaj (sadece geri dönüşümü iyi olan ülkelerde)
• Geri dönüştürülmüş alüminyum kutular (ülkeye göre değişir)
• Geri dönüştürülmüş veya geri dönüştürülmemiş tek kullanımlık pet şişe (geri dönüşüm sistemlerinin iyi olduğu ülkelerde)
• Tek kullanımlık cam şişeler

Bunun basitleştirildiğine dikkat etmelisin. Geri dönüşüm sisteminin zayıf olduğu ülkelerde, tek kullanımlık cam şişeler çevre için plastik, karton veya alüminyumdan daha iyidir. Ayrıca camın plastik, karton ve alüminyuma göre karbon ayak izi ürünlere, ülkelere ve diğer koşullara göre farklılık gösterir.

İçme suyu için herhangi bir şişe (plastik, cam, alüminyum veya karton) kullanmanın hiçbir mazereti yoktur. Musluk suyunun tadını beğenmiyorsan veya kalitesi hakkında endişeleniyorsan, EcoPro gibi neredeyse sıfır plastik kalıntı içeren uygun fiyatlı bir su filtresi kullanmalısın.

Bilmen gereken diğer notlar:

Bu makaleyi yazarken konuları araştırmak için çok zaman harcadık. İşte en sık sorulan sorulardan bazılarının yanıtları aşağıda seninle paylaşıyoruz.

Karbon Ayak İzi verileri nereden geliyor?

Verilerin çoğu, şişe veya damacana suyun karbon ayak izine ilişkin derinlemesine meta analizimizden kaynaklanmaktadır. Buna ek olarak, bu bloğa karton üretelen şirketlerden ve alüminyum geri dönüşümünden elde edilen karton kutular hakkında özel veriler de ekledik.

Diğerleri en iyi şişe seçeneği hakkında neler diyor?

Treehugger

Treehugger tarafından yapılan bir karşılaştırma, bir karton ambalajdaki sütün malzeme ve ağırlık nedeniyle yeniden kullanılabilir cam şişelere göre önemli ölçüde daha düşük karbon ayak izine sahip olduğu sonucuna vardı. Buradaki zorluk, nerede yaşadığına bağlı olarak karton ambalajın geri dönüştürülüp dönüştürülemeyeceğidir. Ambalajın üretimi ve nakliyesi için toplam sera gazı emisyonları, diğer her şeyin eşit olduğu varsayıldığında, cam için 265 gram, plastik sürahi için 101 gram ve karton için 32 gramdır. Bardak 30 kez tekrar kullanılırsa kartona yaklaşır, ancak bu veriler sütün üretildiği yere toplanması ve taşınması hariçtir.

Uluslararası Şişe Su Derneği

Şişe su derneğinin pet şişe kullanımını önermesi ve savunması şaşırtıcı değil. İşte IBWA tarafından hazırlanan şişe sudaki karbon ayak izi verilerinin bir özeti.

 

Neden cam damacanalar çok tercih edilmiyor?

Almanya, İsveç, Danimarka ve Norveç’te kullanılan sistemlerin artılarını ve eksilerini inceledik. 20+ yıl önce uygulandıklarında son derece verimliydiler. Ancak o zamandan beri yeniden doldurulabilir cam şişe ve damacanaların payı önemli ölçüde azaldı. Sebepler arasında maliyet, ağırlık (nakliye), rahatlık, plastiğe karşı kırılganlık ve plastik malzemelerdeki gelişmeler sayılabilir.

Bu ülkelerdeki hükümetlerin genel görüşü, iyi yönetilen plastiğin cam kadar iyi olabileceği yönünde görünüyor.

Başka bir alternatif de Almanya’daki gibi yeniden kullanılabilir plastik şişeler olabilir. Ancak bu malzemeler aynı zamanda pahalıdır ve çoğu plastik zamanla plastikleri sızdırır. Bu da vücudumuzda daha fazla mikroplastik ve diğer kimyasallar anlamına geliyor.

Peki ya cam geri dönüşümünün karbon ayak izi?

Cam malzemenin en büyük avantajı neredeyse sonsuz kez geri dönüştürülebilmesidir. En azından şeffaf olmayan camlar için bu söylenebilir. Ayrıca kırığın erime sıcaklığı orijinal bileşenlerinden çok daha düşüktür ve bu nedenle şişeleri oluşturan erimiş camı oluşturmak için yaklaşık %40 daha az enerji gerektirir.

Atık ve Kaynaklar Eylem Programı (Wrap) tarafından yürütülen bir araştırmaya göre, şeffaf camdan yeşil cama geçiş, ambalajla ilgili CO2 emisyonlarını %20 oranında azaltır. Bunun nedeni, %28,9’luk endüstri standardına kıyasla yeşil cam şişelerde %72,4’e varan daha yüksek geri dönüştürülmüş içeriktir.

Bir cam şişeyi üç kez yeniden kullanmak, karbon ayak izini kabaca tek kullanımlık bir plastik içecek şişesininkine düşürür.

Kaynak: Researchgate Life Cycle Environmental Impact of Carbonated Soft Drinks

Almanya yeniden doldurulabilir şişe projesi – harika geri dönüşüm örneği?

Yakın tarihli bir Spiegel makalesine göre, yasa yürürlüğe girdiğinde, satın alınan tüm şişelerin %64’ü yeniden doldurulan, yani çok kullanımlık şişelerdi. 2012 sonunda bu oran aşağı yönlü trendle %46’ya geriledi. 2015’in başlarında büyük içecek şirketleri, çok kullanımlı şişeleri toplamanın ve onlar için boş depolama alanı tutmanın yüksek lojistik maliyetlerini gerekçe göstererek, zamanla çok kullanımlık şişeleri tek seferlik kullanım lehine aşamalı olarak kaldıracağını duyurdu.

2016 yılında pet şişelerin %93,5’i geri dönüşüm için toplandı. Almanya’daki pet şişelerin yalnızca %34’ü geri dönüştürülmüş plastikten yapıldı. Gerisi yeni yağ bazlı malzemelerdir.

Norveç yeniden kullanılabilir şişe düzeni

Norveç, şişelerin yeniden kullanılması için geri dönüştürülebilir bir şişe planına sahipti, ancak 2013’te kaldırdı. Norveç, 2014’te yeniden kullanılabilir şişelerden depozito toplamayı bıraktı. Almanya’da iki sistem hala birlikte kullanılmaya devam ediyor.

 

Cam, plastik, alüminyum ve karton karşılaştırması için daha fazla kaynak için:

Geri dönüştürülmüş alüminyum ve camın karbon ayak izi – https://amp.slate.com/articles/health_and_science/the_green_lantern/2008/03/wear_

green_drink_greenly.html?via=gdpr-consent

Alman cam şişe yeniden kullanım sistemi – https://liveworkgermany.com/2017/05/how-does-the-german-pfand-system-work-and-is-it-effect/

Alman cam şişe kullanımı ve yeniden kullanımı – http://www.spiegel.de/wirtschaft/service/mehrwegflaschen-einwegflaschen-im-pfandflaschen-wirrwarr-a-1031491.html

Norveç ve Almanya geri dönüşüm sistemleri – https://www.dw.com/en/plastic-bottle-recycling-

şampiyon-norveç-veya-almanya/a-4488042